W-Artikel
W-Artikel im Überblick
Die W-Artikel was für ein-, welch- fungieren als Frage-Wort (z. B.: Welche Übung meinst du?), als intonatorisch gewichteter Ausdruck in Exklamativen (Was für eine wunderbare Landschaft!) und als Einleiteelement von W-Sätzen (Ich weiß nicht, welche Übung du meinst.).
Als funktionale Äquivalente der deutschen W-Artikel fungieren im Polnischen folgende Interrogativ-(Relativ-)Pronomina: co za, cóż za, jaki, który. Ähnlich wie im Deutschen erscheinen sie im Satz als Frage-Wörter (z. B. Jakie problemy miał pan w pracy?), als einleitende Relativ-Elemente (Musimy ocenić, który projekt jest najodpowiedniejszy.) oder kommen als intonatorisch hervorgehobene Elemente in exklamativen Äußerungen vor (Co za uroda! Cóż za nieszczęście was spotkało!)
andere Bezeichnungen
W-Determinativ ('Grammatik der deutschen Sprache'), (adjektivisches) Interrogativpronomen, Fragewort, W-Wort
Aufgrund ihrer Funktionen werden im Polnischen diese Pronomina als Interrogativ-Relativpronomina klassifiziert (zaimki pytajno-względne oder zaimki pytająco-względne).
Beispiele
Welche Straßen führen von der Trave zur oberen Stadt
hinauf? [Mann 1960, 510]
An welche Adresse hatten Sie denn nachgeschickt? [Böll 1963, 99]
Was für einen Wagen
hätten Sie denn gern?
Was für Trottel waren hier am Werk?
Jakie książki czytają dzieci
najchętniej?
Która wersja filmu podoba ci się najbardziej?
Cóż to za pojazd?
Co (to)
za idiota wymyślił tak bezsensowny przepis?
morphologische Eigenschaften
welch- und was für ein- flektieren nach Genus, Kasus und Numerus.
| MASKULIN | NEUTRUM | FEMININ | PLURAL | ||
| NOMINATIV | welcher Mann | welches Kind | welche Frau | welche Leute | |
| AKKUSATIV | welchen Mann | welches Kind | welche Frau | welche Leute | |
| DATIV | welchem Mann | welchem Kind | welcher Frau | welchen Leuten | |
| GENITIV | welchen / welches Mannes | welchen / welches Kindes | welcher Frau | welcher Leute |
Im Polnischen werden nur jaki und który nach Kasus, Numerus und Genus flektiert. Die übrigen zwei Interrogativ-Artikel co za und cóż za sind dagegen unflektierbar.
| SINGULAR | MASKULIN | NEUTRUM | FEMININ |
| NOMINATIV | który, jaki mąż, ptak, dom | które, jakie dziecko | która, jaka żona |
| AKKUSATIV | którego, jakiego męża, ptaka; który, jaki dom | które, jakie dziecko | którą, jaką żonę |
| DATIV | któremu, jakiemu mężowi, ptakowi, domowi | któremu, jakiemu dziecku | której, jakiej żonie |
| GENITIV | którego, jakiego męża, ptaka, domu | którego, jakiego dziecka | której, jakiej żony |
| INSTRUMENTAL | którym, jakim mężem, ptakiem, domem | którym, jakim dzieckiem | którą, jaką żoną |
| LOKATIV | którym, jakim mężu, ptaku, domu | którym, jakim dziecku | której, jakiej żonie |
| VOKATIV | który, jaki mężu, ptaku, domu | które, jakie dziecko | która, jaka żono |
| PLURAL | PERSONALMASKULIN | NICHTPERONALMASKULIN |
| NOMINATIV | którzy, jacy mężowie | które, jakie ptaki, domy, dzieci, żony |
| AKKUSATIV | których, jakich mężów | które, jakie ptaki, domy, dzieci, żony |
| DATIV | którym, jakim mężom | którym, jakim ptakom, domom, dzieciom, żonom |
| GENITIV | których, jakich mężów | których, jakich ptaków, domów, dzieci, żon |
| INSTRUMENTAL | którymi, jakimi mężami | którymi, jakimi ptakami, domami, dziećmi, żonami |
| LOKATIV | których, jakich mężach | których, jakich ptakach, domach, dzieciach, żonach |
| VOKATIV | którzy, jacy mężowie | które, jakie ptaki, domy, dzieci, żony |
syntaktische Eigenschaften
Der W-Artikel bildet zusammen mit dem determinierten Nomen eine Nominalphrase (W-Phrase), dabei kongruiert er mit dem Kopf der Nominalphrase in Kasus und Numerus und wird im Genus von diesem regiert.
Auch im Polnischen kongruieren flektierbare Interrogativ-Pronomina mit dem determinierenden Phrasenkopf in Kasus, Numerus und Genus.
semantische und funktionale Eigenschaften
W-Artikel dienen der Bildung von W-Phrasen, die unterschiedliche Funktionen einnehmen können. Als Frage-Terme in einer Ergänzungsfrage (Was für ein Tag ist heute? Welchen Monat schreiben wir?) markieren sie ein spezifisches Wissensdefizit des Sprechers. Sie können in einer Nachfrage (Wir haben welches Datum?) auftauchen. Beim Exklamativ-Gebrauch (Was für ein bescheuerter Tag! Welch ein Mistwetter!) wird eine ungewöhnliche Ausprägung eines Sachverhalts hervorgehoben.
Das regierende Nomen bildet mit den Interrogativ-Artikeln Nominalphrasen, die ähnlich wie im Deutschen unterschiedliche Funktionen haben können, z. B. dienen sie zur Bildung von Ergänzungsfragen (Jaki dzień mamy dzisiaj? W którym roku skończyłaś studia?) oder betonen einen Sachverhalt in exklamativen Sätzen (Jaka okropna pogoda! Cóż (to) za piękny widok! Co (to) za nieoczekiwane spotkanie!).
